Metro Rings and Loops အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

မီ

ထ႐ုိမ်ားကို ကမာၻ႔ၿမိဳ႕ႀကီး အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ျမင္ေတြ႔ေနရပါၿပီ။ ဒီပုိ႔စ္မွာ မီထ႐ို လမ္းေၾကာင္းမ်ား ေဖာက္လုပ္ စဥ္းစားတဲ့ အပိုင္းထဲက Metro Rings and Loops မ်ား အေၾကာင္းကို တင္ျပ သြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ျပရဲ႕ အဓိက ခရီးသည္ စီးဆင္းရာ လမ္းေၾကာင္းမ်ား အလိုက္ ေျမေအာက္ ရထား လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ကြန္ယက္ သဖြယ္ ယွက္ႏႊယ္ ေဖာက္လုပ္ၾကၿပီး အမ်ားအားျဖင့္ Radial line ေခၚ အလ်ားလိုက္ လိုင္းမ်ားအား၊ Circle line ေခၚ အဝိုင္းပတ္ လိုင္းမ်ားနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ကာ ေဖာက္လုပ္ၾကပါတယ္။ မီထ႐ို လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ကားလမ္းမ်ား တေလွ်ာက္ Linear အတုိင္း Straight ေဖာက္လုပ္ၾကတာ မ်ားပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း ၿမိဳ႕ျပ တည္ေဆာက္ ထားရွိမႈအေပၚ မူတည္ၿပီး ပံုစံမ်ား ကြဲျပားႏုိင္ပါတယ္။

ေျမေအာက္ ရထားလမ္း ကြန္ယက္စနစ္ တည္ေဆာက္ ၿပီးတဲ့ ကမာၻ႔ၿမိဳ႕ႀကီး (၂၂) ၿမိဳ႕မွာ Circular Lines (သို႔) Pan-Shaped Loops (၂၉) လုိင္းကို ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ လန္ဒန္၊ ဆစ္ဒနီ၊ တုိက်ိဳ၊ မက္ဒရစ္၊ စကၤာပူ၊ မီယာမီ၊ ခ်ီကာဂို၊ ဆုိးလ္ စတဲ့ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားမွာ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ လက္တေလာ အခ်ိန္မွာ အဝုိင္းပတ္ ၅ ခုဟာ ေဆာက္လုပ္ဆဲ ျဖစ္ၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္ (၁၁) ခုဟာ တည္ေဆာက္ဖို႔ အတည္ျပဳခ်က္ ရယူၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရပါတယ္။ (၂၀၀၇ ခု၊ ႏုိဝင္ဘာ ၁၈ အထိ)

ဒီ Metro အဝုိင္းပတ္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို အမ်ားအားျဖင့္ ၿမိဳ႕လယ္မွာ တည္ေဆာက္တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကိုေတာ့ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားရဲ႕ Railway Station မ်ားနဲ႕ ခ်ိတ္ဆက္ အသံုးျပဳတာကို ေတြ႔ရွိရပါတယ္။

Circle Lines မ်ားဟာ အျခားေသာ Radial Lines မ်ားနဲ႕ ဆက္သြယ္ထားျခင္းျဖင့္ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားအတြင္း သြားလာမႈကို ျမန္ဆန္ လြယ္ကူေစပါတယ္။ ဆင္ေျခဖံုးၿမိဳ႕ငယ္မ်ားမွ ၿမိဳ႕ထဲရွိ ေနရာအႏွ႔ံအျပားသို႔ သြားလာမႈကို အဆင္ေျပ ေခ်ာေမြ႕ေစပါတယ္။ Circle (သို႔) Loop (သို႔) Ring လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ေအာက္ပါအတုိင္း ခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္။






Isolated Ring
A single line circles a ring endlessly. Examples: Glasgow, Moscow.







Shared circle
Several lines, one of which circles the ring completely while others use only stretches of the ring. Example: London's Circle Line, which is accompanied by Metropolitan, District and Hammersmith & City Lines.







Pan-shaped loop
A line which runs from outside into a ring, around it, and out of it on the same route it came in from. Some loops can be technically operated as circles but aren't (like Chicago's Loop) while others cannot (like Tokyo's O-Edo Line).







Operationally split circle
Several lines of which none runs around the entire ring (or loop) though they technically could, either in the past or at present. Example: Vienna.






Terminal loop
A small unidirectional turnover loop at an end of a line with or without stations. Example: Paris.






Inclinational spiral
An oddity that has the only purpose for a metro line to follow a steep geographical incline. Examples: Naples, Tokyo.






False circle
A circular pattern in a metro network which cannot be circled by trains. Examples occur in almost every metro system, e.g. lines 2 and 6 in Paris.

ေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားအရ Radial Line မ်ားကို Circle Line မ်ားနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ထားတဲ့ Metro Network System ဟာ Mass rapid transit အတြက္ အေကာင္းဆံုးေသာပံုစံ တစ္မ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားအတြင္း လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးမွာ အလြန္ကို အက်ဳိးရွိပါတယ္။ သြားလာမႈ အခ်ိန္ကို ပိုၿပီးေတာ့ တုိေတာင္းေစတဲ့ အတြက္ လူကိုလည္း သက္သာေစပါတယ္။

သို႔ေသာ္လည္း အဝုိင္းပတ္ အလယ္မွ ခြဲထြက္လာမယ့္ Metro Lines ေတြကို ဒီ Metro အဝုိင္းပတ္ လမ္းေၾကာင္းအတြင္းကို တစ္ေနရာထဲကို ဆံုမဝင္ေစဘဲ Transit Stations မ်ားခြဲေပးဖုိ႔လုိအပ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕လယ္မွ သယ္ေဆာင္လာမယ့္ ခရီးသည္မ်ားကို Station မ်ား ခြဲေဝထားျခင္းအားျဖင့္ မီထ႐ိုမ်ားအတြင္း သြားလာမႈ ပိတ္ဆုိ႔ျခင္းကို ကာကြယ္ႏုိင္ပါတယ္။

ေမာ္စကိုၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ မီထ႐ို အဝုိင္းပတ္လမ္းဟာ အေကာင္းဆံုး ဥပမာတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ အဝိုင္းပတ္လုိင္းဟာ သီးျခားလုိင္းျဖစ္ၿပီး ေမာ္စကိုၿမိဳ႕ရဲ႕ က်န္တဲ့ မီထ႐ိုလုိင္းမ်ား အားလံုးနဲ႔ ဆက္သြယ္ ေပးထားတဲ့အတြက္ ၿမိဳ႕ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း အားလံုးကို သြားလာရ လြယ္ကူေစပါတယ္။

ၿမိဳ႕ျပဧရိယာ ႀကီးမားတဲ့ ေမာ္စကိုၿမိဳ႕ရဲ႕ မီထ႐ို အဝုိင္းပတ္နဲ႔ ပတ္သတ္လုိ႔ မွတ္သားစရာေလးရွိပါတယ္။ City planner မ်ားက စတာလင္ကို metro network design နဲ႔ပတ္သတ္လုိ႔ Moscow ၿမိဳ႕အတြင္းမွာ ဘယ္လုိလုပ္ရင္ ေကာင္းမလဲဆုိၿပီး အၾကံဥာဏ္ ေတာင္းခံဖူးပါတယ္။ အဲ့ဒီအခါမွာ စတာလင္က ဘာမွမေျပာဘဲနဲ႔ သူ ေသာက္ၿပီးသား ေကာ္ဖီခြက္ကို Drawing paper အလယ္မွာ ေမွာက္ေပးခဲ့ၿပီး ထြက္သြားပါတယ္။ ေကာ္ဖီခြက္ကို ဖယ္လုိက္တဲ့အခါမွာ အညိဳေရာင္ ေကာ္ဖီစက္မ်ားနဲ႔ အဝုိင္းပံုစံကို ေတြ႔ရွိခဲ့ပါတယ္။ Planner ေတြဟာ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး စတာလင္ရဲ႕ Idea ရွိမႈကို ခ်ီးက်ဴးၾကၿပီးေတာ့ Moscow ရဲ႕ Metro အဝုိင္းပတ္ကို စတင္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခဲ့ၾကတယ္လုိ႔ ေျပာစမွတ္ရွိပါတယ္။ တကယ္ ဟုတ္မဟုတ္ေတာ့ ေသခ်ာမသိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ Moscow Metro ရဲ႕ Official Map မွာေတာ့ Circle line ရဲ႕အေရာင္ဟာ အညိဳေရာင္ျဖစ္ပါတယ္။

Moscow's metro system is an excellent example for the circle-radial network type
(click here to see more maps)

အဝိုင္းပတ္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားအတြင္း ရထားမ်ားဟာ ခရီးလမ္းအဆံုး မရွိတဲ့အတြက္ ခရီးသည္မ်ားအတြက္ သြားလာမယ့္ Direction ေရြးခ်ယ္ရာမွာ အခက္အခဲ ရွိႏုိင္ပါတယ္။ Circular Line အတြင္းမွာ Train Direction တစ္ခုတည္းထားျခင္း (One way) ဟာ လံုးဝ ေကာင္းမြန္ျခင္းမရွိပါ။ မီထ႐ိုလိုင္းမ်ားတြင္ Train-direction ကို Clockwise နဲ႔ Counter-clockwise (Two Ways) ခြဲထားေပးျခင္းျဖင့္ သြားလာသူအတြက္ အခ်ိန္ကုန္မႈကို ေလ်ာ႔နည္း ေစပါတယ္။

ေဖာက္လုပ္ၿပီး၊ ေဖာက္လုပ္ဆဲနဲ႔ ထပ္မံေဖာက္လုပ္မယ့္ အဝုိင္းပတ္ အမ်ဳိးအစားမ်ားနဲ႔ ၎တုိ႔႔ရဲ႕ Characteristics မ်ားကို ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။






Isolated or shared circles

Beijing: Line 2, 28 km, 18 stns, 1984/1987.

Berlin: Suburban metro lines S41/S42, shared, 27 stns, 62 min, 1928/2002.

Delhi: Ring Railway, 21 stns.

Detroit: Unidirectional people mover, 4.8 km, 13 stns, 15 min, 1987.

Glasgow: Circle line, 10.4 km, 15 stns, 24 min, 1896.

London: Circle line, shared, 22.5 km, 27 stns, 1863/1884.

Madrid: Line 6, 23 km, 27 stns, 1979/1995.

Madrid: Line 12 ('MetroSur'), in southern suburbs, 28 stns, 40.5 km, 2000/2003.

Miami: People mover, elevated, rubber-tyred, automated, 3 km, 8 stns, 1986.

Moscow: Kol'tsevaya line, 19.4 km, 12 stns, 29 min, 1950/1954.

Nagoya: Meijo line, approx. 25 km, 28 stns, 1965/2004.

Osaka: Suburban metro, 21.7 km, 19 stns, 1874/1898.

Oslo: Lines 4/5/6, shared, 13 stns, 1898/2006.

Seoul: Line 2, 48.8 km, 43 stns, 84 min, 1978/1984.

Singapore: Punggol LRT, people mover above ground, 10.3 km, 15 stns, 2000/2005.

Singapore: Sengkang LRT, 8-shaped people mover above ground, 10.7 km, 14 stns, 1998/2003.

Sydney: Monorail, 7 stns, 1988.

Tokyo: Suburban metro Yamanote line, 29 stns, 34.5 km, 64 min, 1872/1914.







Pan-shaped loops

Bucharest: Line M1/M3, approx. 24 km, 16 stns, 1979/1989.

Chicago: "The Loop", shared among different lines, 3.2 km, 9 stns, 1897.

Liverpool: Wirral suburban line, single-track loop, 4 stns.

London: Central line near Hainault (operated as loop in peak hours only), approx. 23 km, 14 stns, 1948.

Madrid: Cercanias line C7, 16 stns.

Melbourne: Suburban metro, shared by several lines, 5 stns, in operation since 1984.

Newcastle: Yellow line, 26 stns, 1980/1982.

Paris: Line 7bis, unidirectional, 4 stns, 1911/1921.

Singapore: Bukit Panjang LRT, pan-shaped, 7.8 km, 13 stns, 1999.

Sydney: Suburban metro, shared, pan-shaped, 6 km, 6 stns, 2000.

Tokyo: O-Edo line, pan-shaped, ring section: 28 km, 26 stns, 1991/2000.

Vancouver: Millennium line, pan-shaped, shared, 22 stns, 1986/2002.







Abandoned or operationally split circles

Copenhagen: S-Tog, operationally split, 20 stns, 2005.

Hamburg: Lines U2/U3, 17.5 km, 23 stns, circular operation 1912-1967, re-establishment planned for 2009.

Vienna: Lines U2/U4, 10 stns, circular operation for only 2 weeks in 1981.

Vienna: Lines U4/U6, 18 stns, operation as a loop 1925-1978.







Rings under construction

Barcelona: Lines 1/9 or 4/9, 2010.

Brussels: Lines 1A/2, pan-shaped, 18 stns, 1981/2007.

Copenhagen: Line M3, shared circle (with M4), 16 stns, 2018.

Naples: Line 1, 8-shaped, 1993/2011.

Shanghai: Pearl Line, shared, 26 stns, 2000/2004 (delayed).







Ring projects or proposals

Chicago: 20 km, 22 stns, 2015.

Moscow: A large metro ring including line 11 and part of line 1 has been approved in the 1960's.

Moscow: A metro ring just outside line 5 as an extension of line 4's Mezhdunarodnaya branch is under discussion.

Moscow: Regional rail ring within the city is under discussion.

Paris: Métrophérique, driverless, 50 km, 50 stns, 75 min, 2010/2013.

Rio de Janeiro: Line 1 is proposed to become a circle.

Saint Petersburg: Semi-circular regional rail planned.

Seville: Light rail line 4, 19 stns.

Singapore: Circle Line, driverless, 33.3 km, approx. 29 stns, 2010.

Singapore: Downtown Line, loop with 9 stns in the middle of a line with 32 stns, 2013/2018.

Toronto: Yellow/Purple lines, completion unclear.






Terminal loops

This list may be incomplete.
London: Piccadilly Line at Heathrow, unidirectional, 2 stns.

Los Angeles: Blue Line at southern end, unidirectional, 5 stns.

New York: Lines 1 and 9 at South Ferry station (with an extremely curved platform and an interesting gap filler mechanism), unidirectional, 1 stn.

New York: Line 6 at City Hall station (goes through the glamourous abandoned station without passengers), unidirectional, 1 stn.

Paris: The system has the largest number of unidirectional terminal loops worldwide, but only two of them are used with passengers on board (Nation on line 2, Charles de Gaulle - Etoile on line 6).

Seoul: Line 6, unidirectional, 6 stns.






Inclinational spirals
Inclinational spirals are very rare. These strange loops help a metro line to ascend/descend a steep hill or bridge. The one in Naples is completely underground and could go unnoticed by passengers if it were not plotted in the official metro map.

Naples: Line 1 at Vanvitelli and Cilea/Quattro Giornate stations, underground, climbing up to a district 250 m above the city centre.

Tokyo: Yurikamome Line near Shibaura-Futo station, elevated, climbing Rainbow Bridge.


မီထ႐ိုမ်ား စတင္ ေဖာက္လုပ္ေတာ့မယ္ဆုိရင္ လမ္းေၾကာင္းမ်ား စတင္ေရြးခ်ယ္ဖို႔ လုိပါတယ္။ အဲ့ဒီလုိ ေရြးခ်ယ္တဲ့အခါမွာ ေနာင္လာမယ့္ ၿမိဳ႕ျပရဲ႕ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာမယ့္ အေျခအေနအေပၚ တြက္ခ်က္ၿပီး မီထ႐ို လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို စနစ္တက် ေရြးခ်ယ္ ေဖာက္လုပ္ႏုိင္ဖုိ႔နဲ႕ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံ အတြင္းမွာ Metro ေဖာက္လုပ္မယ္ဆုိရင္ ကိုးကားႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ ေလ့လာမိသမွ် စုေဆာင္း တင္ျပ လုိက္ပါတယ္။

က်မ္းကိုးစာရင္းမ်ား

[1] Bayman, Bob: London Underground Official Handbook. 2000.
[2] Fischler, Stan: Subways of the World. 2000.
[3] Garbutt, Paul: World Metro Systems. 1997.
[4] Groneck, Christoph: Metros in France. 2006.
[5] Schleife, Hans-Werner; et al.: Metros der Welt. 1992.
[6] Schwandl, Robert: UrbanRail.net
[7] UrbanRail.net newsgroup.
[8] Wikipedia: Moscow Metro.
[9] Metro bits

ပရင့္ထုတ္ရန္