ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီအျဖစ္ က်ေရာက္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ၁၈၇၇ ခုႏွစ္၊ ေမလမွာ ရန္ကုန္-ျပည္ မီးရထားလမ္းကို ဖြင့္လွစ္လိုက္ျခင္းျဖင့္ ျမန္မာ့မီးရထား ပို႔ေဆာင္ဆက္သြယ္ေရး စတင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၆၃ မိုင္ရွည္လ်ားၿပီး၊ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း ေျပးဆြဲတဲ့ ဒီရထားလမ္းကို The Irrawaddy Valley State Railway ကုမၸဏီက ဦးေဆာင္ၿပီး၊ အိႏၵိယမွ အလုပ္သမားအမ်ားစုနဲ႔ ၃ ႏွစ္ၾကာ တည္ေဆာက္ခဲ့ရတယ္။ ၁၈၈၄ ခုႏွစ္မွာ ကုမၸဏီအသစ္ တစ္ခုျဖစ္တဲ့ The Sittang Valley State Railway က ၁၆၆ မိုင္ရွည္လ်ားၿပီး၊ စစ္ေတာင္းျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္ေျပးဆြဲတဲ့ ရန္ကုန္-ပဲခူး-ေတာင္ငူ ရထားလမ္းကို ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
ပထမ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဧရာ၀တီ မီးရထားလိုင္းဟာ ျမစ္၀ွမ္းေဒသက ဆန္ေတြကို ရန္ကုန္သို႔ တင္ပို႔ရန္ျဖစ္တဲ့အတြက္ စီးပြါးေရးအရ အခ်က္အျခာက်ခဲ့ၿပီး၊ ဒုတိယ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ စစ္ေတာင္းျမစ္ မီးရထားလိုင္းကေတာ့ မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ တည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ေတာင္ငူအထိ ေဖာက္သလဲဆိုရင္ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ေတာင္ငူဟာ အထက္ျမန္မာျပည္နဲ႔ နယ္နိမိတ္ခ်င္း ထိစပ္ေနလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဒုတိယ ရထားလမ္းကို ေဖာက္ၿပီး တစ္ႏွစ္အၾကာမွာပဲ တတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ပြဲကို ဖန္တီးႏိုင္ခဲ့တာကို ၾကည့္ၿပီး သိႏိုင္ပါတယ္။ ရထားလမ္း ၂ ခုလံုးအတြက္ ကုန္က်ေငြဟာ ေပါင္ ၂ သန္းနီးပါးကုန္က်ခဲ့ၿပီး၊ ၁၈၈၈ ခုႏွစ္မွာေတာ့ မူလ မတည္ေငြရဲ႕ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းထက္မနည္း အျမတ္အစြန္း ျပန္လည္ ရရွိခဲ့ပါတယ္။
အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံကို သိမ္းပိုက္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္မွာ ေတာင္ငူမွ မႏၱေလးသို႕ မိုင္ ၂၂၀ ရွိတဲ့ ရထားလမ္းကို တိုးခ်ဲ႕ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ The Mu Valley State Railway ဆိုတဲ့ ကုမၸဏီေပၚလာၿပီး၊ စစ္ကိုင္း-ျမစ္ႀကီးနား ရထားလမ္းကို စတင္တည္ေဆာက္ခဲ့ပါတယ္။ မႏၱေလးၿမိဳ႕ကေနၿပီး ၁၈၉၁ ခုႏွစ္မွာ ေရႊဘို၊ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္မွာ ၀န္းသို၊ ၁၈၉၅ ခုႏွစ္မွာ ကသာနဲ႕ ၁၈၉၈ ခုႏွစ္မွာ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕အထိ ရထားကြန္ယက္ကို ဆက္သြယ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီရထားလမ္းကို ဖြင့္လွစ္လိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ရန္ကုန္မွ ျမစ္ႀကီးနားအထိ ကခ်င္ေတာင္တန္းမ်ားကို ျဖတ္သြားတဲ့၊ မိုင္ေပါင္း ၇၂၄ မိုင္ရွည္လ်ားတဲ့ ရထားလမ္းႀကီးတစ္ခု ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။
အထက္ေဖာ္ျပပါ ကုမၸဏီ ၃ ခုဟာ ၁၈၉၆ ခုႏွစ္မွာ The Burma Railway Company အျဖစ္ ေပါင္းစည္းခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၈၉၈ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၀၅ ခုႏွစ္အတြင္း ေနာက္ထပ္ ၂၇၈ မိုင္အရွည္ရွိတဲ့ ရထားလမ္းကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ ဧရာ၀တီျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသကေန ရန္ကုန္-ျပည္ ရထားလမ္းထိ၊ မႏၱေလး-သီေပါ-လားရွိဳး ရထားလမ္းအပါအ၀င္ လိုင္းခြဲေပါင္း ၁၁၀ ေက်ာ္ကို တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။
သီေပါနားက ဂုတ္ထိပ္ေခ်ာက္ႀကီးကိုျဖတ္ၿပီး၊ အရွည္ ၂၂၆၀ ေပရွိၿပီး၊ ၃၂၀ ေပအျမင့္ရွိတဲ့ ဂုတ္ထိပ္တံတားႀကီးကို တည္ေဆာက္ေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ကမၻာမွာ အရွည္လ်ားဆံုးေသာ နက္ရွိဳင္းေသာ ေတာင္ၾကားျဖတ္ မီးရထားလမ္းတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ မႏၱေလး-လားရွိဳးရထားလမ္းဟာ နယ္စပ္ရွိ ကြမ္းလံုအထိတိုးခ်ဲ႕ႏိုင္ခဲ့ဲၿပီး၊ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ စီရင္စုတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ယူနန္အထိ ဆက္သြယ္ဖို႕ အစီအစဥ္ရွိခဲ့ေပမယ့္ ေျမအေနအထားအခက္အခဲေၾကာင့္ Plan ပ်က္သြားပါတယ္။
၁၉၀၇ ခုႏွစ္မွာ ပဲခူး-ေမာ္လၿမိဳင္ ရထားလမ္းကို ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ (ရထားလမ္းဆံုးတာက မုတၱမအထိပါ။ ေမာ္လၿမိဳင္ကို ကူးတို႔နဲ႔ သြားၾကရပါတယ္။ ယခု သံလြင္တံတားႀကီး မဖြင့္ႏိုင္ေသးခင္ အထိေပါ့။) ပထမ ကမာၻစစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ေမာ္လၿမိဳင္ကေန ၿမိတ္ကၽြန္းစု (ေရး) အထိ ရထားလမ္း ေဖာက္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၿဗိတိသွ်တို႕ ေနာက္ဆံုးေဖာက္လုပ္ခဲ့တဲ့ ရထားလမ္းကေတာ့ ရန္ကုန္-မႏၱေလး ရထားလမ္းေပၚမွာရွိတဲ့ သာစည္ကေန ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း ကေလာအထိရွိတဲ့ ရထားလမ္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၉၂၈ ခုႏွစ္မွာ The Burma Railway Company ဟာ ဖ်က္သိမ္းခံခဲ့ရၿပီး၊ အစိုးရက Burma Railways လို႕ နာမည္ေပးၿပီး ရထားလမ္းေတြ ဆက္လက္ေဖာက္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္အထိ ေဖာက္လုပ္ခဲ့တဲ့ ရထားလမ္းဟာ စုစုေပါင္း ၃၃၁၃ ကီလိုမီတာ ရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရးမရမီက ေဖာက္လုပ္ခဲ့တဲ့ ရထားလမ္းမ်ား သမိုင္းအက်ဥ္းျဖစ္ပါတယ္။
ရည္ညႊန္းကိုးကား
၁။ http://en.wikipedia.org
ပထမ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဧရာ၀တီ မီးရထားလိုင္းဟာ ျမစ္၀ွမ္းေဒသက ဆန္ေတြကို ရန္ကုန္သို႔ တင္ပို႔ရန္ျဖစ္တဲ့အတြက္ စီးပြါးေရးအရ အခ်က္အျခာက်ခဲ့ၿပီး၊ ဒုတိယ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ စစ္ေတာင္းျမစ္ မီးရထားလိုင္းကေတာ့ မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ တည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ေတာင္ငူအထိ ေဖာက္သလဲဆိုရင္ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ေတာင္ငူဟာ အထက္ျမန္မာျပည္နဲ႔ နယ္နိမိတ္ခ်င္း ထိစပ္ေနလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဒုတိယ ရထားလမ္းကို ေဖာက္ၿပီး တစ္ႏွစ္အၾကာမွာပဲ တတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ပြဲကို ဖန္တီးႏိုင္ခဲ့တာကို ၾကည့္ၿပီး သိႏိုင္ပါတယ္။ ရထားလမ္း ၂ ခုလံုးအတြက္ ကုန္က်ေငြဟာ ေပါင္ ၂ သန္းနီးပါးကုန္က်ခဲ့ၿပီး၊ ၁၈၈၈ ခုႏွစ္မွာေတာ့ မူလ မတည္ေငြရဲ႕ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းထက္မနည္း အျမတ္အစြန္း ျပန္လည္ ရရွိခဲ့ပါတယ္။
အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံကို သိမ္းပိုက္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္မွာ ေတာင္ငူမွ မႏၱေလးသို႕ မိုင္ ၂၂၀ ရွိတဲ့ ရထားလမ္းကို တိုးခ်ဲ႕ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ The Mu Valley State Railway ဆိုတဲ့ ကုမၸဏီေပၚလာၿပီး၊ စစ္ကိုင္း-ျမစ္ႀကီးနား ရထားလမ္းကို စတင္တည္ေဆာက္ခဲ့ပါတယ္။ မႏၱေလးၿမိဳ႕ကေနၿပီး ၁၈၉၁ ခုႏွစ္မွာ ေရႊဘို၊ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္မွာ ၀န္းသို၊ ၁၈၉၅ ခုႏွစ္မွာ ကသာနဲ႕ ၁၈၉၈ ခုႏွစ္မွာ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕အထိ ရထားကြန္ယက္ကို ဆက္သြယ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီရထားလမ္းကို ဖြင့္လွစ္လိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ရန္ကုန္မွ ျမစ္ႀကီးနားအထိ ကခ်င္ေတာင္တန္းမ်ားကို ျဖတ္သြားတဲ့၊ မိုင္ေပါင္း ၇၂၄ မိုင္ရွည္လ်ားတဲ့ ရထားလမ္းႀကီးတစ္ခု ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။
ပံု(၁) ၁၉၀၀ ခုႏွစ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ မီးရထားလမ္းမ်ားျပ ေျမပံု
၁၉၃၄ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ပထမဆံုးေသာ ဧရာ၀တီျမစ္ျဖတ္၊ ရထားလမ္းပါ အင္း၀တံတားႀကီးကို တည္ေဆာက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္း ၿဗိတိသွ်တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ျပန္လည္ဆုတ္ခြါတဲ့အခါ ဒီတံတားႀကီးကို ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾကလို႔ လြတ္ေလးေရးရၿပီး ၁၉၅၄ ခုႏွစ္မွာ ျပန္တည္ေဆာက္ခဲ့ရပါတယ္။အထက္ေဖာ္ျပပါ ကုမၸဏီ ၃ ခုဟာ ၁၈၉၆ ခုႏွစ္မွာ The Burma Railway Company အျဖစ္ ေပါင္းစည္းခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၈၉၈ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၀၅ ခုႏွစ္အတြင္း ေနာက္ထပ္ ၂၇၈ မိုင္အရွည္ရွိတဲ့ ရထားလမ္းကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ ဧရာ၀တီျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသကေန ရန္ကုန္-ျပည္ ရထားလမ္းထိ၊ မႏၱေလး-သီေပါ-လားရွိဳး ရထားလမ္းအပါအ၀င္ လိုင္းခြဲေပါင္း ၁၁၀ ေက်ာ္ကို တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။
သီေပါနားက ဂုတ္ထိပ္ေခ်ာက္ႀကီးကိုျဖတ္ၿပီး၊ အရွည္ ၂၂၆၀ ေပရွိၿပီး၊ ၃၂၀ ေပအျမင့္ရွိတဲ့ ဂုတ္ထိပ္တံတားႀကီးကို တည္ေဆာက္ေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ကမၻာမွာ အရွည္လ်ားဆံုးေသာ နက္ရွိဳင္းေသာ ေတာင္ၾကားျဖတ္ မီးရထားလမ္းတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ မႏၱေလး-လားရွိဳးရထားလမ္းဟာ နယ္စပ္ရွိ ကြမ္းလံုအထိတိုးခ်ဲ႕ႏိုင္ခဲ့ဲၿပီး၊ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ စီရင္စုတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ယူနန္အထိ ဆက္သြယ္ဖို႕ အစီအစဥ္ရွိခဲ့ေပမယ့္ ေျမအေနအထားအခက္အခဲေၾကာင့္ Plan ပ်က္သြားပါတယ္။
၁၉၀၇ ခုႏွစ္မွာ ပဲခူး-ေမာ္လၿမိဳင္ ရထားလမ္းကို ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ (ရထားလမ္းဆံုးတာက မုတၱမအထိပါ။ ေမာ္လၿမိဳင္ကို ကူးတို႔နဲ႔ သြားၾကရပါတယ္။ ယခု သံလြင္တံတားႀကီး မဖြင့္ႏိုင္ေသးခင္ အထိေပါ့။) ပထမ ကမာၻစစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ေမာ္လၿမိဳင္ကေန ၿမိတ္ကၽြန္းစု (ေရး) အထိ ရထားလမ္း ေဖာက္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၿဗိတိသွ်တို႕ ေနာက္ဆံုးေဖာက္လုပ္ခဲ့တဲ့ ရထားလမ္းကေတာ့ ရန္ကုန္-မႏၱေလး ရထားလမ္းေပၚမွာရွိတဲ့ သာစည္ကေန ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း ကေလာအထိရွိတဲ့ ရထားလမ္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၉၂၈ ခုႏွစ္မွာ The Burma Railway Company ဟာ ဖ်က္သိမ္းခံခဲ့ရၿပီး၊ အစိုးရက Burma Railways လို႕ နာမည္ေပးၿပီး ရထားလမ္းေတြ ဆက္လက္ေဖာက္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္အထိ ေဖာက္လုပ္ခဲ့တဲ့ ရထားလမ္းဟာ စုစုေပါင္း ၃၃၁၃ ကီလိုမီတာ ရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရးမရမီက ေဖာက္လုပ္ခဲ့တဲ့ ရထားလမ္းမ်ား သမိုင္းအက်ဥ္းျဖစ္ပါတယ္။
ရည္ညႊန္းကိုးကား
၁။ http://en.wikipedia.org
ပရင့္ထုတ္ရန္
tks for sharing about the history of Myanmar railway.
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ အကိုႀကီးေရ...။ တို္က္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ history of Myanmar railways ကို မေန႕ တေန႕ ကမွ ၀င္ဖတ္ၾကည့္မိပါေသးတယ္။ Future Plan နဲ႕ ပါတ္သတ္တာေတြ ၊ ေနာက္ ဥေရာပ - အာရွကြန္ယက္ (ျမန္မာအပါအ၀င္)(TAR - Transit Asia Railways)နဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြ ကြ်န္ေတာ့္မွာ ေဒတာ အနည္းငယ္ရွိပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္လည္း မအားျဖစ္ေနလို႕ မပို႕ေပးျဖစ္ဘူးျဖစ္ေနတယ္။
Thanks for sharing knowledge.